130 Rocznica OSP Olkusz i 30-lecie Muzeum Pożarnictwa
Ks. Prał Jan Czyrek, będący także Proboszczem Kolegiaty pw. Św. Floriana w Krakowie, przywiózł ze swojej Parafii i udostępnił, na czas Eucharystii, Relikwie Św. Floriana. Przed rozpoczęciem Najświętszej Ofiary zebranych powitał Dziekan Dekanatu olkuskiego Ks. Prob. Stefan Rogula. W koncelebrze udział brali też: Dziekan Dekanatu Jaroszowiec Ks. Prob. Marek Plebanek, Kapelan Strażaków tamtego rejonu; oraz Wicedziekan Dekanatu Olkusz, Ks. Kan. Stanisław Parkita, Proboszcz Parafii pw. Św. Barbary w Olkuszu. Obecni byli też m.in. Parlamentarzyści, Wicewojewoda małopolski, a także Starosta olkuski Pan Leszek Konarski, Burmistrz Olkusza Pan Dariusz Rzepka, Władze Samorządowe na szczeblu wojewódzkim, powiatowym, miejsko-gminnym, jak również Druhny i Druhowie Strażacy z Wiceprezesem Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz Delegacja Strażaków ze Słowacji, uczestniczyły także Władze OSP na szczeblu centralnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym, Poczty Sztandarowe i Reprezentacyjna Orkiestra Dęta Straży Granicznej z Nowego Sącza oraz Wierni przybyli, by modlić się w intencji OSP. W uroczystościach brały też udział pododdziały Ochotniczych Straży Pożarnych z Małopolski, a także reprezentacje zaprzyjaźnionych Ochotniczych Straży Pożarnych z Województwa Śląskiego.
* * *
Należy docenić wielki trud i wysiłek, z jakim Strażacy przez cały czas służyli i służą społeczeństwu Olkusza, tej naszej małej Ojczyźnie. Właściwie trudno sobie dziś wyobrazić istnienie Olkusza bez Strażaków. Dziękujmy więc im, wspominając bogatą i chlubną przeszłość olkuskiej Straży Pożarnej oraz prośmy Pana Boga, by ich zawsze umacniał, żeby zawsze mogli nam w tym życiu skutecznie służyć, a w przyszłym, by zasłużyli na szczęście wieczne w Niebieskiej Ojczyźnie. Prośmy też o wstawiennictwo Św. Floriana, niech jego świętość dodaje Strażakom zapału i prawdziwej Bożej radości w służbie drugiemu człowiekowi.
Szczególny dzień, który dał nam Pan
- Oto jest dzień, który dał nam Pan. Radujmy się i weselmy – powiedział m.in. w homilii O. Kpt. W. Kulig. - Rzeczywiście dał nam Pan ten dzień wspólnej radości tworzenia wspólnoty modlitwy i Stołu Ofiarnego. Zgromadził nas Pan jako ludzi złączonych szczególnym ideałem służenia Bogu i człowiekowi, a w tym wszystkim również i Ojczyźnie. Bo między Bogiem a człowiekiem jest ta ziemia, którą nazywamy naszą Ojczyzną – w tym znaczeniu większym, globalnym, jak również w tym znaczeniu mniejszym, regionalnym, tam, gdzie mieszkam, żyję, gdzie jest mój dom i moja rodzina.
4-go (maja 2008) czciliśmy Św. Floriana w Kolegiacie w Krakowie. 9-go w Gdańsku, w czasie centralnych uroczystości Dnia Strażaka. 10-go, w godzinach dopołudniowych, z Księdzem Prałatem, Kustoszem, czciliśmy Św. Floriana w kościele Mariackim. A teraz gromadzimy się tutaj razem z Wami w tym szczególnym dniu, który dał nam Pan, aby dziękować i aby prosić.
Włączyć się w Ofiarę Chrystusa
Ojciec Kapelan zauważył, że Strażacy poprzez swoje powołanie, swoją służbę, realizują miłość Boga i bliźniego dosłownie, w działaniu, a nie tylko w hasłach, w słowach czy w wyobraźni. – I z tej to racji przyszliśmy tu, aby złożyć Bogu Ofiarę Mszy Świętej – mówił. - Bo wiemy już od początku naszej znajomości z Bogiem, że każda Msza Święta, to Ofiara Nowego Przymierza, w której, w sposób bezkrwawy, ofiaruje się za każdego z nas Ojcu Niebieskiemu sam Jezus Chrystus.
Dlatego przychodząc tutaj, chcemy włączyć w tę Ofiarę doskonałą Syna Bożego – Ofiarę ogromnej Miłości i Miłosierdzia – również nasze skromne ofiary. Ofiary może cierpienia, szczególnej pracy, wysiłku tej pracy zawodowej, a także tej służby na rzecz bliźniego; a może nawet krzyż tego stresu. A nade wszystko nasze codzienne modlitwy. Te malutkie perełki, kierowane do Boga w naszej szarości codziennego życia.
Święty wzór
- Święci to nasi przyjaciele; są tymi, którzy za nami orędują u samego Boga, którzy są dla nas wspaniałym przykładem na drodze do naszej świętości, do naszego zbawienia. A więc Święci to przyjaciele, a przyjaciel to ten, kto jest blisko, kto bieży z pomocą, to ten, na którego zawsze można liczyć, to ten, któremu można powierzyć swoje troski, problemy – któremu można zaufać.
Dla każdego z nas takim Świętym, z którego mamy brać przykład i wzór jest Św. Florian – mówił do Strażaków O. Kpt. W. Kulig. – Mając w świadomości Boga i siebie, ludzi, którym mamy ciągle służyć, nie sposób go pominąć. Bo przez Boga został dany, a przez Strażaków na Patrona wybrany. Wysokiego urzędnika, oficera rzymskiego, Floriana, cechowała cnota wiary, męstwa i odwagi, pochylania się i niesienia pomocy, wsparcia ludziom w czasie prześladowań. To doprowadziło go do męczeńskiej śmierci. Został pochłonięty przez wielki żywioł: wodę. Dlatego stał się patronem ludzi, którzy w trosce o życie bliźniego, ludzkie mienie i środowisko, walczą z kataklizmem, z żywiołem, z zagrożeniem, którzy pochylają się nad tragedią i nieszczęściem, a często bezradnością i bezbronnością człowieka. Dlatego Św. Florian był i jest wzorem człowieka nieugiętego w swoich przekonaniach religijnych, moralnych, jest też wzorem wierności wyznawanej wierze, wzorem męstwa, odwagi, ofiarności wypływającej z miłości.
Jak Święty Florian
- W przeżywaniu naszego spotkania z Bogiem i z Chrystusem zbawiającym, w zapatrzeniu się na Św. Floriana, nie może zabraknąć postawienia sobie pytania: co w to wojewódzkie święto strażackie mogę powiedzieć o sobie? Kim ja jestem? Jakie posiadam cnoty Św. Floriana? Jak je realizuję na co dzień, w swoim codziennym życiu, w pracy, w tej społecznej służbie? I na pewno wiele każdy z nas tych przymiotów posiada. Nie jest źle. Ale wiele na pewno jeszcze nam przeszkadza i dlatego w zapatrzeniu się na Św. Floriana uczmy się jak żyć i służyć współczesnemu światu, krajowi i naszym małym Ojczyznom poprzez pracę i służbę, poprzez modlitwę i posłuszeństwo Bogu.
W codziennym życiu napotykamy wiele trudności, problemów, coraz więcej wyzwań, obowiązków, zagrożeń. Dlatego prośmy Boga, przez wstawiennictwo Matki Bożej, Królowej, a także przez wstawiennictwo Św. Floriana, aby nam wszystkim błogosławił. Aby udzielał potrzebnych Łask i sił do dalszego dobrego pełnienia obowiązków strażackich w codziennym życiu.
130 lat strażackiego trudu
Wspominając Jubileusz istnienia w Olkuszu jednostki OSP, Ojciec Kpt. W. Kulig m.in. podkreślił w homilii, że: - To wielkie wydarzenie - które zostało wpisane i wpisuje się dalej w historię pożarnictwa, zwłaszcza kiedy wspominamy tych, którzy dali ten solidny, porządny fundament pod tę jednostkę, która trwa do dziś i się rozwija – to jest 130-ci lat trudu, poświęcenia, pięknych na pewno, ale i bolesnych, może trudnych sytuacji, tej ofiarnej, społecznej, humanitarnej służby. Dlatego pragnę Wam podziękować za Waszą samarytańską postawę, za zaangażowanie w życie Kościoła, na pewno w życie Parafii. Dziękuję za to, że byliście w tej swojej historii, że jesteście i mam nadzieję, że dalej będziecie realizować tę swoją służbę. Dziękuję Waszym najbliższym, Waszym Rodzinom, za ich cierpliwość, za miłość, za ich modlitwy w Waszych intencjach.
Drodzy Jubilaci, jesteście kontynuatorami nie tylko historii Polaków, ale kontynuatorami w tej służbie ochrony życia i mienia, w ciągle rosnących nowych zagrożeniach, w tej cywilizacji, którą przeżywamy na co dzień, zagrożeń chemicznych, ekologicznych, nie mówiąc o pożarach, powodziach, wichurach. I Wy o tym dobrze wiecie, i jesteście świadomi tych zagrożeń, skutków, ale również potrzeb. I stąd też chciałem podziękować Wam za to, co robicie w tej 30-letniej tradycji związanej z Muzeum. Bo jesteście świadomi, że te czasy koników, wozów, pomp ręcznych dawno minęły. Tam to zbieracie, zachowujecie, żeby się nie zniszczyło, żeby to służyło innym, by widzieli od czego się zaczynało. Jesteście też świadomi nowych potrzeb - postępu technicznego. Dlatego gratuluję Wam nie tylko tego Jubileuszu 130-lecia, ale również tego małego Jubileuszu 30-lecia Muzeum – dla potomnych. - Ojciec Kapelan W. Kulig złożył też wyrazy wdzięczności wszystkim Przedstawicielom województwa, Druhnom i Druhom Strażakom za ich miłość i służbę i za to, że są tymi, o których w Ewangelii czytamy: jedni drugich brzemiona noście. Ale również za to, że realizują to, co mówi Chrystus: jeżeli ktoś przyzna się do Mnie przed ludźmi, do tego Ja się przyznam. Następnie Ojciec Kapelan powiedział do Strażaków: - Trwajcie dalej przy Kościele, trwajcie z Kościołem. Trwajcie na modlitwie, a na pewno każdy dobry czyn, który realizujecie w swoim życiu, zostanie wynagrodzony przez samego Boga.
Następnie O. Kpt. W. Kulig złożył Druhnom i Druhom Strażakom życzenia. Powiedział: - Życzę Wam jak najwięcej zdrowia, szczęścia, satysfakcji z dobrze pełnionej służby, jak najwięcej wdzięczności i miłości ludzi, którym służycie i jedziecie pomóc. A w tym wszystkim, co piękne, dobre i szlachetne niech każdemu z Was i Waszym Rodzinom błogosławi sam Bóg.
Męczennik chroniący od ognia
W trakcie Mszy Św. wszyscy obecni Księża uhonorowani zostali przez Zarząd OSP w Olkuszu z jej Prezesem Panem Markiem Krzykawskim, okolicznościowymi medalami.
Pod koniec słowo wygłosił przewodniczący Eucharystii Ks. Prał. Jan Czyrek. Relikwiarz (z kośćmi Św. Floriana) z kolegiaty Św. Floriana w Krakowie przywieziony został na to spotkanie, by szerzyć kult tego Świętego. Ksiądz Prałat powiedział m.in., że w 1528 r., kiedy palił się Kraków, podczas wielkiego pożaru Kleparza, jak głosi miejscowa legenda, kościół Św. Floriana ocalał od całkowitego spalenia dzięki cudownej interwencji samego Św. Floriana. Miano go widzieć zalewającego płomienie na dachu kościoła Świętofloriańskiego w Krakowie. Od tego czasu w Krakowie i w Polsce zaznaczył się znaczny wzrost kultu Św. Floriana jako Patrona chroniącego od ognia. Relikwie te znał (jeszcze jako wikary) i wielokrotnie całował Sługa Boży Jan Paweł II. Ksiądz Prałat złożył też wszystkim wyrazy wdzięczności. Przypomniał również, że OSP w Olkuszu istnieje od 130-tu lat, a Św. Florian patronuje ponad 1700 lat. Dlatego przekazał do kościoła Św. Andrzeja Ap. w Olkuszu, z Parafii Św. Floriana medal z okazji 1700-lecia męczeńskiej śmierci Św. Floriana. Medal odebrał też dla Straży olkuskiej Prezes OSP Olkusz.
Później Ks. Dziekan S. Rogula ofiarował Księżom albumy o Bazylice olkuskiej. Złożył on wcześniej także wyrazy wdzięczności wszystkim przybyłym. Przypomniał także, iż olkuska Straż Pożarna włącza się w życie parafialne z okazji różnych uroczystości, uczestniczy i pomaga w przeżywaniu wydarzeń patriotycznych i religijnych (jak np. podczas czuwania przy Grobie Pańskim przed Wielkanocą czy Uroczystości Bożego Ciała i procesji Oktawy – przyp. WT). Złożył też życzenia Strażakom.
Następnie wzniesiono modlitwę wstawienniczą, która odmawiana jest od niepamiętnych czasów w kościele św. Floriana w Krakowie, w każdy poniedziałek wieczorem, w nieustającej Nowennie. Znajdowały się tam m.in. takie słowa:
„Męczenniku Święty, Św. Florianie. Twoje Relikwie zostały przed wiekami do Ojczyzny naszej z wielką czcią przywiezione (…). Prosimy Cię Święty nasz Patronie, abyś, tak jak dawniej, wyjednywał Łaski i cuda u Boga, i teraz nie przestawał być naszym obrońcą i orędownikiem przed Bogiem oraz chronił nas od wszelkiego zła. Ciebie dziś czcimy z całą wspólnotą (…), jako danego nam od Boga opiekuna. Wypraszaj nam u Boga Łaski oraz cnotę męstwa, abyśmy kiedyś przez Miłosierdzie Boże, zasłużyli na uczestnictwo w chwalebnym triumfie Pana naszego Jezusa Chrystusa. Amen”.
Po modlitwie Ks. Prał. Jan Czyrek udzielił błogosławieństwa Relikwiami Św. Floriana. Później odśpiewano pieśń „Boże coś Polskę”.
* * *
Po Mszy Św. uroczystości kontynuowane były na Rynku olkuskim. Tam przedstawiał przybyłych i zapowiadał kolejne punkty programu Prezes OSP Olkusz Pan Marek Krzykawski. Po przejściu na Rynek Pocztów Sztandarowych, złożeniu raportu, uroczystym wzniesieniu flagi państwowej i po przemówieniach, podkreślających m.in. znaczenie olkuskiej OSP - w której działalność od początku wpisane są słowa „Bóg, honor i Ojczyzna” - oraz ukazujących rangę strażackiego Jubileuszu, jak też postać Prezesa olkuskiej OSP śp. Stefana Ząbczyńskiego, dokonano odznaczeń zasłużonych Strażaków i osób zasłużonych dla OSP. Następnie grała Reprezentacyjna Orkiestra Dęta Straży Granicznej z Nowego Sącza – wykonując także, w trakcie grania, stosowny taneczny układ choreograficzny w formie pokazu musztry – i, jako kolejny punkt programu, odbyła się defilada pododdziałów pieszych, konnych i zmotoryzowanych – przemaszerowali wówczas uroczyście strażacy i przejechały wokół Rynku pojazdy strażackie, od najstarszych konnych po najnowocześniejsze.
W czasie uroczystości na Rynku odczytano też, wcześniej, modlitwę Strażaka, która brzmi: „Gdy obowiązek wezwie mnie, tam wszędzie, gdzie się pali, Ty mi, o Panie, siłę daj, bym życie ludzkie ocalił”.
Później był strażacki festyn w Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji na Czarnej Górze.
Wracając do początków
Historia straży ogniowej w Olkuszu sięga XV wieku; już w 1420 r. utworzono tzw. „Brengardę” – Zawodową Straż Ogniową. A więc Ochotnicza Straż Pożarna w naszym mieście (jako Olkuskie Ochotnicze Towarzystwo Pożarnicze), której zebranie założycielskie odbyło się w marcu 1878 r., miała już bogatą tradycję i dobre praktyczne wzorce do naśladowania, wzorce które są stale pielęgnowane. Pierwszym Naczelnikiem Olkuskiej Ochotniczej Straży Ogniowej (od 1883 do 1900) - po jej zatwierdzeniu w 1880 r., przez, uznające jej dwuletnie wówczas istnienie, władze gubernialne - był Edward Chmielewski, właściwy Organizator Straży. Dłuższy czas (1901-1931) sprawował też tę funkcję Jan Jarno. A pierwszym Prezesem był Stanisław Newelski. Na uwagę zasługuje fakt, iż kolejnym Prezesem został Ks. Władysław Kuczyński, Proboszcz olkuski, a jednym z kolejnych Dziekan Olkusza Ks. Marcin Smółka. Członkowie Straży „złotymi zgłoskami zapisali piękne karty” w walce z żywiołem, w ratowaniu życia i mienia; „chętnie wykonywali swoje obowiązki, chodzili na ćwiczenia, a co do umiejętności gaszenia pożarów – jak czytamy w kronice straży – „Straż Olkuska stanąć mogła za przykład nie jednej zawodowej straży ogniowej”” („Historia Pożarnictwa Olkuskiego i jego dzieje w latach 1478-1993”, Mgr Inż. Stefan Ząbczyński; oraz „Merkuriusz Strażacki”, nr 32/2003).
W związku z rozwojem przemysłu w Olkuszu rośnie niebezpieczeństwo pożarowe. Wzrasta więc znaczenie Straży, która powiększa zakres swej działalności.
„W 1885 r. społeczeństwo ufundowało swej Straży pierwszy sztandar”, na którym był m.in. herb Olkusza i obraz Św. Floriana, Patrona Straży, z widokiem na fragment Olkusza (por. tekst źródłowy jw.).
Spojrzenie w chlubną przeszłość
„Strażacy odważnie i z poświęceniem uczestniczyli przy gaszeniu pożarów, często bardzo groźnych jak np. pożar w Fabryce Papieru i Celulozy w Kluczach, Fabryce Naczyń Emaliowanych Olkusz, Hucie Szkła Walcowanego” w Jaroszowcu, brali udział przy gaszeniu „wielkiego pożaru we wsi Sułoszowa, Rafinerii Nafty w Trzebini i Czechowicach-Dziedzicach, lasów w Kuźni Raciborskiej i okolic Olkusza”. Uczestniczyli też „w usuwaniu popowodziowych zniszczeń na terenie Sułoszowy, gmin Budzów i Zator, a także w Olkuszu i innych okolicznych miejscowościach” („Merkuriusz Strażacki”, nr 32/2003).
W trakcie swej chlubnej tradycji Strażacy Srebrnego Grodu odważnie stawiali też czoła obcym wojskom, broniąc kraj np. przed szwedzkim najeźdźcą, maszerując na odsiecz Jasnej Górze, a także w 1918 czy 1920 r. i podczas II wojny światowej. W okresie komunizmu, ideologicznej „opieki” ówczesnych władz państwowych nad poszczególnymi organizacjami, OSP zachowała w dużym zakresie swoją samodzielność. Udział olkuskiej jednostki strażackiej w działaniach ratowniczych i zabezpieczających jest coraz skuteczniejszy i tym samym coraz bardziej potrzebny i widoczny. Olkuska Straż prowadzi też szeroką działalność prewencyjną. OSP otrzymało również wiele odznaczeń. A 27 maja 1978, tj. w dniu obchodów Jubileuszu 500-lecia pożarnictwa olkuskiego i 100-lecia działalności jednostki OSP Olkusz, „mając świadomość tego, że siła bojowa, społeczna i moralna w znacznej mierze wyrasta z przeszłości, z tradycji postaw ideowo-moralnych odziedziczonych po poprzednich pokoleniach”, otwarto Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej (por. jw.).
Do wielkich działaczy Ochotniczej Straży Pożarnej w Olkuszu należał Druh śp. Stefan Ząbczyński, długoletni jej Prezes, człowiek głęboko wierzący, prawy, rzetelny, wszechstronnie uzdolniony i nadzwyczaj pracowity, pierwszy Honorowy Obywatel Miasta Olkusza, założyciel i długoletni pierwszy kustosz Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej. „Wszystkie swe siły, uzdolnienia, umiejętności, serce oddał innym ludziom, oddał (…) OSP, pożarnictwu w powiecie, województwie, kraju”, „oddał swemu dziełu – Muzeum Pożarnictwa”. „Oddał ukochanej przez niego Ojczyźnie” (jw.). 10 maja 2008 uczczono jego pamięć poprzez odsłonięcie i poświęcenie tablicy ku jego czci.
Rok Jubileuszowy u strażaków
OSP w Olkuszu obchodziła też uroczyście Jubileusz Roku 2000. Szczególnym wydarzeniem było odczytanie w dniu 21 maja 2000r., w czasie Mszy Św. której przewodniczył Ks. Bp Adam Śmigielski, strażackiego Aktu Zawierzenia Matce Bożej i złożenie votum w postaci „Złotego Sygnetu” – najwyższego odznaczenia ustanowionego przez OSP Olkusz. Akt Zawierzenia brzmiał:
„Najświętsza Maryjo Panno –
Bogurodzico Dziewico –
My Olkuscy ochotnicy strażacy
Zebrani dziś w olkuskiej świątyni
Składamy korny hołd i dziękczynienie
Za Twoją opiekę przez kilkaset lat
Naszej pracy dla bliźnich, społeczeństwa
Przyjm Najświętsza Matko nasze podziękowanie
I skromne votum składane z głębi gorących serc.
Prosimy Cię Matko Najświętsza o dalszą opiekę
Nad naszą OSP w pracy dla Ojczyzny.
Tak nam dopomóż Bóg,
I ty Najświętsza Polski Królowo Maryjo…” (jw.).
Ciąg dalszy programu tych obchodów odbył się na placu strażackim w miejscu Pamięci Narodowej przy Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej. Wówczas JE Ks. Bp Adam Śmigielski w asyście Ks. Dziekana Stefana Roguli, odsłonił i poświęcił trzy tablice pamiątkowe: 1 – upamiętniającą Rok Jubileuszowy, w formie krzyża z napisem „Bogu na chwałę”; 2 – poświęconą pamięci Nauczycieli powiatu olkuskiego, którzy polegli i zostali zamordowani w okresie II wojny światowej; 3 – z nazwiskami Księży powiatu olkuskiego pomordowanych w obozach koncentracyjnych przez hitlerowców (por. jw.).
Za Świętym Florianem
Dla uczczenia 1700-lecia męczeńskiej śmierci Św. Floriana (304r.), Patrona Strażaków, Strażacy Powiatu olkuskiego brali udział w szczególnych obchodach Dnia Strażaka w 2004 roku. Uczestniczyli wówczas m.in. 29 kwietnia 2004 w Nowennie odprawianej w Bazylice pw. Św. Floriana w Krakowie oraz 4 maja 2004 w uroczystej Mszy Św. celebrowanej przez Jego Eminencję Ks. Kard. Franciszka Macharskiego (por. „Merkuriusz Strażacki”, nr 33/2004).
OSP w Olkuszu posiada ogromny dorobek. Trudno opisać całą jej działalność. Służąc społeczności lokalnej staje ona bowiem w szeregu niezastąpionych instytucji; jest bardzo potrzebna w życiu codziennym, a także podczas uroczystości kościelnych i patriotycznych. Prośmy więc, by Św. Florian wypraszał u Pana Boga, wszystkim osobom, należącym do olkuskiej Straży Pożarnej, umiejętność szczególnego otwierania się na Łaski Boże, a zwłaszcza, w kontekście tego ich święta, na te, które są im dane w związku z pełnionymi funkcjami w OSP, by łącząc życie Łaską z ich strażacką służbą byli zawsze Bożym narzędziem w dziele praktycznej realizacji miłości bliźniego.
Tomasz Wilczyński
